Adalet ve Kalkınma Partisi'nin Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde halen çalışmalarını sürdürmekte olan Partilerarası Anayasa Uzlaşma Komisyonu'na verdiği başkanlık sistemi önerisi nihayet tam metin olarak ortaya çıktı.
Aslında daha uzun ve ayrıntılı bir değerlendirme yapmak istiyorum ama baktım bunu bugüne yetiştiremiyorum, en iyisi bugün Ak Parti önerisinin tam metnini buraya koyayım, belki gece belki yarın da öneriyle ilgili kendi değerlendirmelerimi yine buradan yazarım.
Bence sizler de eğer ilgiliyseniz metni okuyun, tartışacağımız şey her neyse onu soyut sloganlar veya kavramlar üzerinden değil somut bir metin üzerinden yapalım.
Evet, lafı çok uzattım. Metin şöyle:
Aslında daha uzun ve ayrıntılı bir değerlendirme yapmak istiyorum ama baktım bunu bugüne yetiştiremiyorum, en iyisi bugün Ak Parti önerisinin tam metnini buraya koyayım, belki gece belki yarın da öneriyle ilgili kendi değerlendirmelerimi yine buradan yazarım.
Bence sizler de eğer ilgiliyseniz metni okuyun, tartışacağımız şey her neyse onu soyut sloganlar veya kavramlar üzerinden değil somut bir metin üzerinden yapalım.
Evet, lafı çok uzattım. Metin şöyle:
ÜÇÜNCÜ KISIM
Devletin Temel Organları
BİRİNCİ BÖLÜM
Yasama
BİRİNCİ ALT BÖLÜM
Türkiye Büyük Millet Meclisi
Kuruluşu
Madde 1– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi, genel oyla seçilen beşyüzelli
milletvekilinden oluşur.
İKİNCİ ALT BÖLÜM
Milletvekilliği ile İlgili
Hükümler
Milletin temsili
Madde 2– (1) Milletvekilleri sadece seçildikleri
bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler.
Milletvekili seçilme yeterliliği
Madde 3– (1) Onsekiz yaşını dolduran her
vatandaş milletvekili seçilebilir.
(2) Aşağıda sayılanlar milletvekili seçilemezler:
a) En az ilköğretim diploması olmayanlar,
b) Kısıtlılar,
c) Taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis
cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, hileli iflâs, kaçakçılık,
ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma suçlarından birinden
dolayı hüküm giymiş olanlar.
(3) Kamu görevlileri görevlerinden
çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.
Milletvekilliği ile bağdaşmayan işler
Madde 4– (1) Milletvekilleri, Devlet ve
diğer kamu tüzelkişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer
kamu tüzelkişilerinin doğrudan ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve
ortaklıklarda; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve
bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim
ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt
işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik
yapamazlar.
(2) Milletvekilleri yürütme organının teklif,
inha, atama veya onamasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle
görevlendirilemezler. Bir milletvekilinin belli konuda ve altı ayı aşmamak
üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Türkiye
Büyük Millet Meclisinin kararına bağlıdır.
(3) Milletvekilliği ile bağdaşmayan diğer görev
ve işler kanunla düzenlenir.
Yasama sorumsuzluğu ve dokunulmazlığı
Madde 5– (1) Milletvekilleri, Meclis çalışmalarındaki
oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden ve bunları Meclis
dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.
(2) Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir
milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez,
tutuklanamaz ve yargılanamaz. Milletvekili hakkında seçiminden önce veya sonra
verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, milletvekilliğinin sona ermesine
bırakılır ve milletvekilliği süresince dava ve ceza zamanaşımı işlemez.
Dokunulmazlıkla ilgili Meclis kararları milletvekilliğine yeniden seçilme
halinde de geçerliliğini korur.
(3) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçlarda suçüstü hali
dokunulmazlık kapsamı dışındadır. Ancak, bu halde yetkili makam durumu hemen Türkiye
Büyük Millet Meclisine bildirir.
(4) Türkiye Büyük Millet Meclisindeki siyasî parti gruplarınca,
yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz.
Milletvekilliğinin düşmesi
Madde 6– (1) İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin
düşmesine, istifanın geçerli olduğunun Meclis Başkanlık Divanınca tespit
edilmesinden sonra, Genel Kurulca karar verilir.
(2) Milletvekilliğinin seçilmeye engel bir suçtan kesin hüküm
giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararının
Genel Kurula bildirilmesiyle gerçekleşir.
(3) ….. maddeye göre milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya
hizmeti sürdüren milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili
komisyonun bu durumu tespit eden raporu üzerine Genel Kurulca üye tamsayısının
salt çoğunluğunun gizli oyuyla karar verilir.
(4) Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içinde
toplam beş birleşim günü katılmayan milletvekilinin milletvekilliğinin
düşmesine, durumun Meclis Başkanlık Divanınca tespit edilmesi üzerine, Genel
Kurulca üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla karar verilir.
İptal istemi
Madde 7– (1) Yasama dokunulmazlığının
kaldırılmasına veya ….. maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarına göre
milletvekilliğinin düşmesine karar verilmiş olması hallerinde, kararın alındığı
tarihten itibaren yedi gün içinde, ilgili milletvekili, kararın Anayasaya veya
İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
Anayasa Mahkemesi, iptal talebini onbeş gün içinde karara bağlar.
Ödenek ve yolluklar
Madde 8– (1)
Milletvekillerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri kanunla düzenlenir.
Ödeneğin aylık tutarı en yüksek Devlet memurunun almakta olduğu miktarı, yolluk
da ödenek miktarının yarısını aşamaz.
(2) Milletvekillerine ödenecek ödenek ve yolluklar, kendilerine
bağlanan emekli aylığı ve benzeri ödemelerin kesilmesini gerektirmez.
ÜÇÜNCÜ ALT BÖLÜM
Türkiye Büyük Millet Meclisinin
Görev ve Yetkileri
Genel olarak
Madde 9– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisinin
görev ve yetkileri şunlardır:
a) Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak,
b) Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul
etmek,
c) Para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek,
ç) Milletlerarası andlaşmaların
onaylanmasını uygun bulmak,
d) Üye tam
sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar
vermek,
e) Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve
görevleri yerine getirmek.
Kanunların teklif edilmesi ve
görüşülmesi
Madde 10– (1) Kanun
teklif etmeye milletvekilleri yetkilidir.
(2) Kanun tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülme
usul ve esasları İçtüzükle düzenlenir. İçtüzük, tekliflerin ihtisas
komisyonlarında ayrıntılı olarak değerlendirilmesi, Genel Kurulda ise komisyon
raporlarının genelinin görüşülmesi ve oylanması esasına göre düzenlenir.
İçtüzük ile özel yasama usulleri getirilebilir.
Kanunların Başkan tarafından onaylanması ve yayınlanması
Madde 11– (1) Başkan, Türkiye Büyük Millet
Meclisince kabul edilen kanunları onbeş gün içinde onaylar ve yayınlar.
(2) Başkan onaylamadığı kanunları bir daha görüşülmek üzere, bu
hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde Türkiye Büyük Millet
Meclisine geri gönderir. Başkanca kısmen uygun bulunmama durumunda, Türkiye
Büyük Millet Meclisi sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir. Bütçe
kanunları bu hükme tâbi değildir.
(3) Türkiye Büyük Millet Meclisi geri gönderilen kanunu üye
tamsayısının beşte üç çoğunluğu ile aynen kabul ederse, kanun, Başkanca yedi
gün içinde yayınlanır. Meclis, geri gönderilen kanunda değişiklik yaparsa,
Başkan değiştirilen kanunu ikinci fıkra hükümlerine göre Meclise geri
gönderebilir.
Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma
Madde 12– (1) Türkiye Cumhuriyeti adına
yabancı devletlerle ve milletlerarası veya milletlerüstü kuruluşlarla yapılacak
andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir
kanunla uygun bulmasına bağlıdır.
(2) Ekonomik, ticarî veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi
bir yılı aşmayan andlaşmalar, Devlet maliyesi bakımından bir yüklenme
getirmemek, kişi hallerine ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yabancı
ülkelerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayınlanma ile yürürlüğe
konabilir. Bu takdirde bu andlaşmalar, yayınlarından başlayarak iki ay içinde
Türkiye Büyük Millet Meclisinin bilgisine sunulur.
(3) Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları
ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan ekonomik, ticarî, teknik veya
idarî andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluluğu
yoktur. Ancak, bu fıkraya göre yapılan ekonomik, ticarî veya özel kişilerin
haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayınlanmadan yürürlüğe konulamaz.
(4) Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında değişiklik gerektiren her
türlü andlaşmaların yapılmasında birinci fıkra hükmü uygulanır.
(5) Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar
kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa
Mahkemesine başvurulamaz.
Savaş hali ilânı ve silâhlı kuvvet kullanılmasına izin verme
Madde 13– (1) Türkiye
Büyük Millet Meclisi;
a) Milletlerarası hukukun meşru
saydığı hallerde savaş hali ilânına,
b) Türkiye'nin taraf olduğu
milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının
gerektirdiği haller dışında, Türk Silâhlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere
gönderilmesine veya yabancı silâhlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına,
izin verme yetkisine sahiptir.
(2) Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken
ülkenin ani bir silâhlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silâhlı kuvvet
kullanılmasına derhâl karar verilmesinin kaçınılmaz olması halinde, Başkan da,
Türk Silâhlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.
Meclis araştırması
Madde 14– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi belli bir
konuda bilgi edinmek için Meclis araştırması yapabilir.
(2) Meclis araştırması ile ilgili önergenin verilme şekli, içeriği
ve kapsamı ile araştırma usûlleri İçtüzük ile düzenlenir.
DÖRDÜNCÜ ALT BÖLÜM
Türkiye Büyük Millet Meclisinin
İç Düzeni ve Çalışma Esasları
Toplanma ve tatil
Madde 15– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi, her
yıl Ekim ayının birinci günü kendiliğinden toplanır.
(2) Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir.
Meclis, ara verme veya tatil sırasında Başkan veya Meclis Başkanı tarafından
doğrudan doğruya; milletvekillerinin beşte birinin talebi üzerine de Meclis
Başkanı tarafından toplantıya çağrılır.
Başkanlık Divanı
Madde 16– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlık Divanı, milletvekilleri arasından seçilen Meclis Başkanı,
başkanvekilleri, kâtip üyeler ve idare amirlerinden oluşur.
(2) Başkanlık Divanı, Meclisteki siyasî parti gruplarının
milletvekili sayısı oranında katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur. Siyasî
parti grupları Meclis Başkanlığı için aday gösteremezler.
(3) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için bir yasama
döneminde iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki yıl, ikinci
devre için seçilenlerin görev süresi genel seçimlere kadardır.
(4) Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkan adayları, milletvekilleri
arasından Meclisin toplandığı günden itibaren beş gün içinde Başkanlık Divanına
bildirilir. Başkan seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tamsayısının
üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu aranır. Üçüncü
oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için
dördüncü oylama yapılır. Dördüncü oylamada en fazla oy alan milletvekili Meclis
Başkanı seçilmiş olur. Meclis Başkanı seçimi, aday gösterme süresinin
bitiminden itibaren beş gün içinde tamamlanır.
(5) Başkanvekillerinin, kâtip üyelerin ve idare amirlerinin sayısı
ve seçim usulleri Meclis İçtüzüğünde belirlenir.
(6) Meclis Başkanı ve başkanvekilleri, üyesi bulundukları siyasî
partinin veya parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki faaliyetleri ile
görevlerinin gereği olan haller dışında, Meclis tartışmalarına katılamazlar.
Meclis Başkanı ve oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamaz.
İçtüzük ve siyasî parti grupları
Madde 17– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi,
çalışmalarını, kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür. İçtüzük yapım
usulüne göre oluşmamış hiçbir Meclis kararı, İçtüzük kuralı olarak
nitelendirilemez.
(2) İçtüzük hükümleri, siyasî parti
gruplarının, Meclisin bütün faaliyetlerine milletvekili sayısı oranında
katılmalarını sağlayacak şekilde düzenlenir.
(3) Siyasî parti grupları, en az yirmi milletvekilinden meydana
gelir.
Toplantı ve karar yeter sayısı
Madde 18– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi,
yapacağı seçimler dahil bütün birleşimlerinde (üye tamsayısının en az üçte biri
ile) TOPLANTI YETER SAYISI ARANMAKSIZIN toplanır ve Anayasada başkaca bir hüküm
yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Ancak karar yeter
sayısı, hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından az
olamaz.
Görüşmelerin açıklığı ve yayınlanması
Madde 19– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Kurulundaki görüşmeler açıktır ve tutanak dergisinde tam olarak yayınlanır.
(2) Türkiye Büyük Millet Meclisi, İçtüzükte belirlenen hallerde
kapalı oturumlar yapabilir. Bu oturumlardaki görüşmelerin yayını Meclisin
kararına bağlıdır.
(3) Meclisteki açık görüşmelerin, o oturumdaki Başkanlık Divanının
teklifi üzerine Meclisce aksine bir karar alınmadıkça, her türlü vasıta ile
yayını serbesttir.
İKİNCİ BÖLÜM
Yürütme
BİRİNCİ ALT BÖLÜM
Başkan
Nitelikleri
Madde 20– (1) Başkan, kırk yaşını doldurmuş,
yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar
arasından, halk tarafından seçilir.
(2) Başkanın görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa
Başkan seçilebilir.
(3) Başkanlığa son genel seçimde en az yüzde beş oranında oy almış
olan siyasi partiler ile en az yüzbin vatandaş aday gösterebilir.
(4) Başkanlığa aday gösterilen milletvekillerinin üyeliği, Başkan
adayı olarak Yüksek Seçim Kuruluna başvurulduğu anda sona erer.
Seçimi
Madde 21– (1) Başkanlık seçimi, Başkanın görev
süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple
boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.
(2) Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu
alan aday Başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu
oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk
oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan
aday Başkan seçilmiş olur.
(3) İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin
herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan
adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır.
İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde
yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Başkan seçilmiş
olur.
İKİNCİ ALT BÖLÜM
Başkanın Görev ve yetkileri
Görev ve yetkileri
MADDE 22– (1) Başkan Devletin ve yürütmenin başıdır. Yürütme yetkisi Başkana
aittir.
(2) Başkan, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk
Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının
düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir.
(3) Başkan, yürütmenin başı olarak genel/(iç ve dış) siyaseti
yürütür.
(4) Başkanın görev ve yetkiler şunlardır:
a) Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük
Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak,
b) Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise yıllık mesaj
vermek,
c) Kanunları onaylamak,
ç) Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet
Meclisine geri göndermek,
d) Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü
takdirde halkoyuna sunmak,
e) Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün, tümünün
veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları
gerekçesi ile Anayasa Mahkemesinde iptal davası açmak,
f) Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar
vermek,
g) Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
ğ) Başkanlık kararnamesi çıkarmak,
h) Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini
göndermek, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini
kabul etmek,
ı) Milletlerarası andlaşma akdetmek ve yayınlamak,
i) Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmek,
j) Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek,
k) Kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek,
l) Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve sıkıyönetim veya
olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak,
m) Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli
kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak,
n) Yükseköğretim Kurulu üyelerinin yarısını seçmek,
o) Üniversite rektörlerini seçmek,
p) Anayasa Mahkemesi üyelerinin yarısını, Danıştay üyelerinin
yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek
Kurulu üyelerinin yarısını seçmek.
(5) Başkan ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama
görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.
Başkanlık kararnamesi
Madde 23– (1) Başkan, genel siyasetin
yürütülmesinde ihtiyaç duyduğu konularda Başkanlık kararnamesi çıkarabilir. Bir
konuda Başkanlık kararnamesi çıkarılabilmesi için kanunlarda o konuyu
düzenleyen uygulanabilir açık hükümlerin bulunmaması şarttır. Kişi hak ve
hürriyetleri kararname ile düzenlenemez. Kararnameler ile kanunlarda aynı
konuda farklı hüküm bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır.
(2) Başkan, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara
aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilir.
(3) Kararnameler ve yönetmelikler, yayından sonraki bir tarih
belirlenmemişse, Resmî Gazetede yayınlandıkları gün yürürlüğe girer.
ÜÇÜNCÜ ALT BÖLÜM
Başkanın sorumluluğu
Başkanın sorumluluğu
Madde 24– (1) Başkan hakkında, kişisel ya da
göreviyle ilgili bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye
tamsayısının en az üçte ikisinin vereceği önerge ile, soruşturma açılması
istenebilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve gizli oyla
karara bağlar.
(2) Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki
siyasî partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç
katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme
suretiyle kurulacak onbeş kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılır.
Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay içinde Meclise sunar.
Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona iki aylık yeni ve
kesin bir süre verilir. Bu süre içinde raporun Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığına teslimi zorunludur.
(3) Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde
dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde görüşülür ve gerek görüldüğü
takdirde ilgilinin Yüce Divana sevkine karar verilir. Yüce Divana sevk kararı
ancak üye tamsayısının dörtte üç çoğunluğunun gizli oyuyla alınır. Yüce Divan
tarafından seçilme yeterliliğine engel bir suçtan mahkum edilen Başkanın görevi
sona erer.
DÖRDÜNCÜ ALT BÖLÜM
Başkan Yardımcısı ve bakanlar
Başkan Yardımcısı ve
Başkana vekâlet
Madde 25- (1) Başkan seçilenin oy pusulasında Başkan Yardımcısı adayı olarak yer
alan kişi Başkanın seçildiği anda Başkan Yardımcılığına seçilmiş olur. Başkan
Yardımcılığına aday gösterilmek için milletvekili seçilme yeterliliğine sahip
olmak şarttır.
(2) Başkanlık makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde,
seçimlere kadar kalan sürede Başkan Yardımcısı Başkanın yerine görev yapar ve
Başkanlık yetkilerini kullanır. Başkan Yardımcılığının herhangi bir nedenle
boşalması halinde, seçime kadar kalan sürede bu görevi yürütecek olan kişiyi
Türkiye Büyük Millet Meclisi belirler.
(3) Başkanın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici
olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar Başkan
Yardımcısı Başkana vekâlet eder ve Başkana ait yetkileri kullanır.
(4) Başkan Yardımcısı milletvekilleri ile aynı hukukî statüye tâbi
olur ve milletvekillerinin sorumsuzluk
ve dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.
Bakanlar
Madde 26– (2) Bakanlar, Başkan tarafından atanır ve görevden
alınır. Bakanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri
ve yedek milletvekilleri, bu statüleri sona erse bile bakan olarak atanamazlar.
(2) Her bakan, Başkana karşı sorumludur.
(3) Bakanlar milletvekilleri ile aynı hukukî statüye tâbi olurlar ve milletvekillerinin sorumsuzluk ve
dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanırlar.
(4) Açık olan bakanlıklar ile izinli veya mazereti olan bir bakana,
diğer bir bakan geçici olarak vekâlet eder.
(5) Bakanlıkların kurulması,
kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilât yapısı Başkanlık kararnamesi
ile düzenlenir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve
Başkanlık Seçimlerine ve İlişkilerine Dair Hükümler
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Başkanın seçim dönemi
Madde 27– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi ve
Başkanlık seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
(2) Meclis ve Başkanlık seçimlerine ilişkin usûl ve esaslar
kanunla düzenlenir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Başkanın seçimlerin yenilenmesine karar
vermesi
Madde 28– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi
veya Başkan tek başına her iki organın seçimlerinin birlikte yenilenmesine
karar verebilir.
(2) Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve
Başkanın yetkileri, bu organların seçilmesine kadar sürer.
(3) Bu şekilde seçilen Meclis ve Başkanın görev süreleri de beş
yıldır.
Seçimlerin ertelenmesi ve yedek milletvekilliği
Madde 29– (1) Savaş
sebebiyle seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi
ve Başkanlık seçimlerinin bir yıl ertelenmesine Meclis karar verebilir.
Erteleme sebebi ortadan kalkmamışsa, aynı usule göre bu işlem tekrarlanabilir.
(2) Siyasi partilerin seçim çevrelerindeki milletvekili aday
listelerinde bulunup da seçilemeyen adaylar bulundukları sıra esas alınarak
yedek milletvekili sayılırlar. Ayrıca siyasi partiler genel seçimlerde her
seçim çevresinde en az bir olmak üzere seçilecek milletvekili sayısının üçte (beşte) biri oranında, bağımsız adaylar
ise bir yedek milletvekili adayı gösterirler. Milletvekilliklerinde boşalma
olması halinde boşalan üyelikler öncelikle o seçim çevresindeki asıl aday
listesinde bulunup da seçilemeyen yedek milletvekilleri ile ikame olunur. Bir
seçim çevresinde tüm milletvekilliklerinin aynı parti adayları tarafından
kazanılmış olduğu hallerde, yedek milletvekili listesindeki adaylar sırayla
boşalan milletvekilliğine ikame olunur. Boşalan milletvekilliğinin bağımsız
adaylardan olması halinde, bu milletvekilinin oy pusulasında gösterilen yedek
milletvekili adayı, boşalan milletvekilliğine ikame olunur. İkame
gerçekleşmedikte yedek milletvekilliği için hiçbir hak oluşmaz.
Seçimlerin genel yönetimi ve denetimi
Madde 30– (1) Seçimler, yargı organının genel
yönetim ve denetimi altında yapılır.
(2) Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde
yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim
süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla ilgili bütün şikâyet ve
itirazları inceleme ve kesin karara bağlama ve Başkanlık, milletvekilliği ve
mahalli idare yöneticiliği seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim
Kurulunundur.
(3) Yüksek Seçim Kurulu, onbir asıl, onbir yedek üyeden oluşur.
Asıl yelerin dördü Yargıtay, üçü Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri
arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile dört yıllığına
seçilir. Süresi bitenler bir kere daha seçilebilir. Asıl üyelerden dördü son genel seçimde
siyasi partilerin aldıkları oy oranı sıralamasına ilk dört parti tarafından
seçilir. Üyeler, salt çoğunluk ve gizli oyla aralarından bir başkan ve bir
başkanvekili seçerler.
(4) Yüksek Seçim Kuruluna üçüncü fıkrada belirtilen kontenjanlara
göre asıl üye sayısı kadar yedek üye seçilir.
(5) Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie
başvurulamaz.
(6) Yüksek Seçim Kurulunun ve diğer seçim kurullarının teşkilâtı
ile görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.
(7) Yüksek seçim kurulunun asıl üyeleri bu görevlerinin dışından başka
bir görev alamazlar ve iş yapamazlar.
Andiçme
Madde 31– Başkan, başkan yardımcısı, bakanlar ve milletvekilleri göreve başlarken
aşağıdaki şekilde andiçerler: "İnsan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve
demokrasiye bağlı kalacağıma; Devletin bağımsızlığını, ülkenin bütünlüğünü,
milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma andiçerim."
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Başkanın Anayasa Mahkemesi ve
halkoylamasına başvurması
Madde 32– (1) Türkiye Büyük Millet Meclisi,
Başkanlık kararnamelerinin ya da bazı hükümlerinin; Başkan, kanunların ya da
bazı hükümlerinin iptali için Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
(2) Türkiye Büyük Millet Meclisi, Başkanlık kararnamelerinin ya da
bazı hükümlerinin; Başkan, kanunların ya da bazı hükümlerinin yürürlükten kaldırılması
için halkoylaması yapılmasına karar verebilir. Bir yıl içinde her organ en
fazla bir defa halkoylaması kararı alabilir.
(3) Türkiye Büyük Millet Meclisinin bu maddedeki yetkilerini
kullanabilmesi için üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar alması şarttır.
.
Sayın Berkan, kamuyounu bu konuda bilgilendirmeniz çok faydalı oldu. Teşekkürler. Bu noktada hazırlanmış olan Başkanlık teklifinde yer alan "Başkanlık Kararnamesi"nin çok derinlemesine tartışılması gerektiğine inanıyorum. Bu "başkanlık kararnamesi", tabiri caizse modern anlamda bir "Padişah Fermanı" gibi yorumlanabilir. Düşünsenize bi, Başkan, kanunlarla düzenlenmemiş her kaonuda bir Başkanlık fermanı ile toplumu nasıl da baskı altına alabilir. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi, Danıştay ve HSYK üyelerinin yarısı ile Yargıtay Başsavcısı, YÖK Başkanı, tüm üniversite rektörlerininin tamamının seçiminin sadece Başkan'ın elinde olması ise tartışmasız çağımıza, medeniyete, insanlığa ve demokratik kültüre hiçbir surette uymayacak yetkiler olarak öne çıkıyor. Ayrıca bu teklif çok güdük ve hızlı hazırlanmış gibi. Çünkü Başkan'ın esas anlamda nasıl denetleneceği, nasıl bir hesap verme süreci ya da sorumluluğu altında bulunduğu hiç hesaba katılmamış, değinilmemiş bile. Ama zaten değinilse de, kendi atayacağı makamların onu denetlemesinin de mümkün olamayacağı aşikardır. Asıl olması gereken, böyle bir sistemde iki ayrı meclisin olması gerekliliğidir. Tabii insanlar kendi ellerindeki hak ve özgürlüklerinden bir Başkan için vaz geçmeyi rıza gösterirlerse buna "alan razı, veren razı" felsefesiyle yaklaşmak mümkündir. Tabi birileri de çıkıp bize "her toplum layık olduğu şekilde yönetilir" retoriğini hatırlatabilir, hazırlıklı olmak gerek. Saygılar sunar, mesleğinizdeki başarılarınızın devamını dilerim.
YanıtlaSilBöylece YÖK'ü kaldırmış oluyoruz. Ne güzel. Anayasa profesörü Ergün Özbudun dünyada böyle sistem olmadığı söylemiş. İsim bulmak gerekirse Meşruti Demokrasi diyebiliriz herhalde.
YanıtlaSilManeviyatçı-mukaddesatçı çevreler İ.İnönü'nün anti-emperyalist gençlere arka çıkmak için sarfettiği sanılan «İşgal de birdir, boykot da» sözünü bütünü ile unutmuş ve O'nu sadece Lozan'da yaptığı liboşluklarla anar olmuşlardır. BiNAENALEYH artık kutuplaşma değil, fakat ATATÜRK adı etrafında bütünleşmedir sözkonusu olan..
YanıtlaSil