23 Mayıs 2013 Perşembe

Kuantum dolaşıklığına fena dolandım

Neredeyse bir yıl sürdü, 'kuantum dolaşıklığı' denen şeyi anlamam. Daha doğrusu anladığım hissine kapılmam. Çünkü bunu tam olarak anlayabileceğimi sanmıyorum; aklımda hala onlarca soru var, bazılarını sormaya bile korkuyorum. Ama neyse, zamanında Einstein'ın da (anlamakta değil ama) kabul etmekte zorlandığı ve 'Uzaktan tuhaf hareket' adını verdiği dolaşıklığın var olduğu, günümüzdeki teknolojilerde bile bir sürü kullanım alanı bulduğunu, yani bizim pratik bazı işlerimize de yaradığını biliyorum.
Kuantum dolaşıklığı, kabaca, iki kuantum mekaniksel parçacığın, mesela iki fotonun birbirlerinden ne kadar uzak olurlarsa olsunlar birbirlerinden etkilendiklerini söylüyor. Bu konudaki büyük devrimin babası John Bell, durumu bir zamanlar CERN'de aynı odayı paylaştığı bir Fransız meslektaşının çoraplarıyla anlatıyor. Adam hiçbir zaman birbirinin eşi iki çorabı giymezmiş. Dolayısıyla Bell, onun tek bir ayağına baktığında, eğer kırmızı bir çorap gördüyse, bilirmiş ki diğer ayağındaki çorap kırmızı DEĞİL.
Biz kuantumla ilgili konuları elbette ve ister istemez kendi gündelik hayat gözlemlerimize dayalı olarak düşünüyoruz. Oysa o hiç öyle değil. John Bell'in oda arkadaşı fizikçinin birbirinden ayrılamaz iki ayağı var çorap giymesi için. Oysa doğadaki bir fotondan sayısı sayılamayacak kadar çok tane var, birbirinden ayırt edilemez derecede aynı olan. O halde hangi iki fotonun birbirine dolanık olduğunu nasıl bileceğiz? (Biz onları dolanık hale getirirsek o başka...)
Dolayısıyla, kuantum mekaniği teorisi aslında birbirine dolaşık fotonların aynı anda var olmasına bile gerek duymuyor. Yani, teoriye göre, bugün gözlem yaparak 'kuantum durumunu bozduğunuz' bir fotonun dolanık kardeşi belki yarın ortaya çıkacak. Teori buna engel değil.
İşte benim anladığım İsrail'de bazı fizikçiler teorinin yasaklamadığı bu durumu deneysel olarak gözlenebilir kılmış.
Çok ama çok derin bir konu, insan kavrayışının sınırlarını da çok ama çok zorluyor.

1 yorum:

  1. hiç bir şey yok değildir ve her şey vardır.
    aynı yerde aynı zamanda farklı şeyleri yapıyor olabilirsin.
    Bize öğretildiği tarzda düşünmekle bir yere varamayız. Programlanmış bir bilgisayar gibi hareket etmekten vazgeç.
    1 ve 0 'dan ibaret değil kainatlar

    YanıtlaSil