İstanbul'da oylar Ak Parti ve CHP'den MHP ve HDP'ye nasıl kaydı?

Bugün Hürriyet'te İstanbul'daki seçimi analiz ettim, oy kaymaları çok net biçimde gözüküyor... Maalesef web sitesinde tablolar yok; onlar dahil yazımı buradan da paylaşıyorum.
*

İstanbul 1. Bölge

Yer değiştiren 300 bin oy çok şey değiştirdi

Baktığınızda görüyorsunuz, İstanbul 1. bölgedeki seçim sonuçları Ak Parti dışında bütün partiler için sürpriz etkisi yaratmış olmalı.

Neden mi? Anlatmaya çalışayım:

İstanbul'un bütün Anadolu yakası ve Marmara denizindeki dört adası, bu seçimde 31 milletvekili çıkaran İstanbul 1. Seçim Çevresi.

Bu bölgede İstanbul'un 14 ilçesi yer alıyor; çok renkli, çok etnili, sosyal katmanı bol bölgede 3 milyon 735 bin 304 kayıtlı seçmen var. Ama nedense bunlardan kabaca 500 bini seçimde oy kullanmadı; 3 milyon 255 bin 410 kişi oy vermeye gitti, bunların da 3 milyon 87 bin 899'unun oyları geçerli sayıldı.

Ak Parti pazar günü yapılan seçimde, henüz kesin olmayan ve yurt dışında kullanılan oyların seçim çevrelerine dağıtılmadığı sonuçlara göre, İstanbul 1. bölgede 1 milyon 257 bin 332 oy aldı. Yani yüzde 40.72.

Bu sonuç Ak Parti oylarının 2011'deki yüzde 48.27'lik oranına göre ciddi bir düşme. Parti, her altı oyundan birini kaybetmişti.

Ama diyorum ya bu bir sürpriz değildi; çünkü Ak Parti geçen yıl 30 Martta yapılan yerel seçimde bu bölgedeki 14 ilçe için yapılan belediye meclisi seçiminde de 1 milyon 265 bin 574 oy almıştı. Yani hemen hemen bugünkü kadar. Onlar nereye düştüklerini biliyordu; düştükleri yerden kalkamadılar.

Oysa CHP aynı yerel seçimde 1 milyon 216 bin 427 oy almıştı bu ilçelerde; yani neredeyse Ak Parti ile başa baştı. Oysa pazar günü CHP oyu 981 bin 237'ye, yüzde 31.78'e düştü. Neredeyse 300 bin oy kaybetti CHP.

Peki nereye gitti bu oylar? MHP, yerel seçimde 219 bin 438 olan oyunu 324 bin 718'e, HDP ise 112 bin 015 olan oyunu 331 bin 520'ye yükseltti.

Kuşkusuz bu insanların bire bir aynı kişiler oldukları iddia edilemez ama CHP'den son 14 ayda kopan 300 bine yakın oyun 100 bini MHP'ye, 200 bini ise HDP'ye gitmiş gibi gözüküyor.

1. bölgede partilerin oyları nereden nereye?

.           2002   2007   2011   2015

AKP     36.34  44.07  48.27  40.72

CHP     27.56  30.02  33.62  31.78

MHP    4.82    9.87    9.05    10.52

HDP    5.06    5.46    4.64    10.74

1 milletvekili kaç oy?

İstanbul 1. bölgede Ak Parti 14, CHP ise 11 milletvekili çıkardı. Bu iki parti kazandıkları her 89 bin oy başına bir vekil çıkarmış oldu. Buna karşılık MHP ve HDP aynı bölgeden 3'er vekil çıkardı ve ortalama 110 bin oy aldılar her biri için.

Ali Fuat Yılmazer 56 bin oyda kaldı

Bölgede halen tutuklu olarak cezaevinde olan bir zamanların kudretli polis müdürü Ali Fuat Yılmazer de bağımsız adaydı. Yılmazer 56 bin oy aldı ve seçilemedi. Oysa 2011 genel seçiminde Sebahat Tuncel 92 bin, 2007'de ise Ufuk Uras 80 bin oy alarak milletvekili olmuşlardı aynı bölgeden.

Kimler seçildi?

Ak Parti: İdris Güllüce, M. Belma Satır, Erol Kaya, Berat Çonkar, Osman Can, Berat Albayrak, İsmet Uçma, Metin Külünk, Ravza Kavakcıkan, Erkan Kandemir, Alev Dedegil, Mehmet Ali Pulcu, Hasan Sert, Hüseyin Yayman.

CHP: Şafak Pavey, Gamze Akkuş İlgezdi, Gürsel Tekin, Barış Yarkadaş, Mehmet Akif Hamzaçebi, Mahmut Tanal, İlhan Kesici, Oğuz Kaan Salıcı, İhsan Özkes, Onursal Adıgüzel, Ali Özcan.

MHP: Edip Semih Yalçın, İzzet Ulvi Yönter, Uygar Suphi Aktan.

HDP: Selahattin Demirtaş, Hüda Kaya, Erdal Ataş.

İstanbul 2. Bölge

Ak Parti ve CHP'nin kaybettiğini MHP ve HDP mi aldı?

Rakamlarla oynamanın güzel tarafı, kimin ne oy kaybedip kimin ne oy kazandığını somut biçimde görmek. Hele kaybedenlerin kaybettiği oy miktarıyla kazananların kazandığı oy miktarı neredeyse aynı çıkınca, insan ister istemez 'Acaba o seçmenler bu sefer öteki tarafa mı gitti' diye merak ediyor.

Elbette bunu bilmenin imkanı yok; gereği yok. Önemli olan, seçimde yaşanan temel eğilimi ortaya koymak.

İstanbul'un 2 numaralı seçim çevresi belki coğrafi olarak en geniş bölge; kentin Avrupa yakasında Karadeniz kıyısındaki Sarıyer'den başlıyor, Haliç'in Batısında Zeytinburnu-Bakırköy sınırına kadar uzanıyor. 12 ilçe var 3 milyon 95 bin seçmenli bu bölgede. Yine birinci bölgede olduğu gibi burada da seçime katılmayanlar ve oyları geçersiz olanlar dahil 500 bin civarında fire var.

Kesin olmayan sonuçlara göre Ak Parti bu bölgede 1 milyon 64 bin oy alıp 12 milletvekili çıkardı; yani oyların yüzde 42.84'ünü aldı. Aynı Ak Parti 2011'de oyların yüzde 51'ini almıştı; keskin bir düşüş. Ama düşüş iki aşamalı oldu. Ak Parti, 30 Mart 2014'te 1 milyon 201 bin oy almıştı. Yani son 14 ayda bile 150 bin civarında oy kaybı var partinin; kanama durmamış.

CHP, 2011'de bu bölgede oyların yüzde 29.39'unu almıştı; bu partinin 30 Mart oyu ise 880 bin 361'di. Ama 7 Haziranda CHP ancak 682 bin 682 oy aldı; yüzde 27.48 yani. Bu partinin son 14 aydaki kaybı da 200 bin. CHP son 14 ayda bu kayba uğramasaydı veya sadece yarısını kaybetseydi, belki 9. sıradaki Mustafa Sarıgül de Meclise girebilecekti ama 8 kişiyi seçtirebildi parti.

Gelelim kazananlara... Bugünkü HDP'nin büyük büyük dedesi saymamız gereken DEHAP 2002'de bu seçim çevresinde yüzde 4.65 oy almıştı. 2007'de Baskın Oran bu bölgeden bağımsız aday yapıldı ama 31 bin oy alarak seçilemedi. 2011'de ise Sırrı Süreyya Önder adaydı; 118 bin oy alarak seçildi. Pazar günü HDP Beşiktaş ve Şişli gibi CHP'nin silme kazandığı ilçeleri içeren bu bölgede 309 bin 865 oy aldı, yüzde 12.47 yani. Sırrı Süreyya Önder'in aldığı oya göre 190 bin artış var.

Bölgenin diğer kazananı olan MHP, 30 Martta burada 169 bin 708 oy almıştı; pazar günü ise 278 bin 575 oy alıp 110 bin yeni seçmen kazandı. Bu partinin listesinin üçüncü sırasından eski ANAP'lı ve sonra da eski Ak Partili bakan Murat Başesgioğlu seçildi; MHP 90 bin oy daha alsaydı bir başka eski ANAP'lı bakan Ahat Andican da Meclis'e girecekti.

Kazanan iki parti 300 bin oy arttırırken kaybeden iki partinin 350 bin kayba uğraması genel bir eğilim değilse ne...

İstanbul 2. bölgede oyların değişimi

.           2002   2007   2011   2015

AKP     37.52  45.74  51.04  42.84

CHP     22.24  25.36  29.39  27.48

MHP    4.74    9.93    9.19    11.21

HDP    4.65    -           -           12.47

1 milletvekili kaç oy?

Sırrı Süreyya Önder bu bölgede 2011'de 118 bin oyla seçilmişti; bugün HDP'nin çıkardığı 3 milletvekili ortalama 103 bin oyla seçildiler. Ak Parti'nin 12 milletvekili ortalama 88, CHP'nin 8 vekili 85 ve MHP'nin 3 vekili 92 biner oyla seçildi.

Yakup Saygılı'nın büyük hüsranı

Bu bölgede de hapiste olan bir polis müdürü bağımsız adaydı, Yakup Saygılı. Saygılı, 11 bin 021 oyda kaldı ve seçilemedi. Bu bölgede şarkıcı Metin Şentürk de bağımsız adaydı; Türkiye'nin eğitim politikaları konusunda en iyi uzmanlarından biri olan Batuhan Aydagül de ama hiçbiri seçilmelerine yetecek kadar oy alamadı.

Kimler seçildi?

Ak Parti: Volkan Bozkır, Ayşenur Bahçekapılı, Ekrem Erden, Aziz Babuşçu, Durmuş Ali Sarıkaya, Ethem Tolga, Şirin Ünal, Fatma Benli, Hüseyin Bürge, Sevim Savaşer, Haydar Ali Yıldız, Markar Eseyan.

CHP: Selina Doğan, Aykut Erdoğdu, Sezgin Tanrıkulu, Dursun Çiçek, Sencer Ayata, Gülay Yedekçi Arslan, Enis Berberoğlu, Didem Engin.

MHP: Ekmeleddin İhsanoğlu, Celal Adan, Murad Başesgioğlu.

HDP: Turgut Öker, Filiz Kerestecioğlu, Sezai Temelli.

İstanbul 3. Bölge

'Yeni İstanbul'un Ak Parti'den uzaklaşma süreci

İstanbul'un seçim çevreleri içinde üçüncü bölgenin özel bir yeri var. Çünkü bu bölge, büyük ölçüde Ak Parti iktidarları döneminde inşa edilen uydu kentlerden oluşuyor. Bölgede inşaat faaliyetleri hala son hız devam ediyor; aynı anda onlarca proje var.

Bölgede Arnavutköy gibi, Bağcılar gibi, Başakşehir gibi, Beylikdüzü ve Büyükçekmece gibi, Esenyurt gibi ilçeler, geleneksel olarak Ak Parti'nin de oy depoları. (CHP'nin oy deposu Avcılar ve Bakırköy de bu seçim çevresinde.)

Ama bakın Ak Parti bu üçüncü bölgede 2011'deki yüzde 49'luk oydan önce 30 Mart yerel seçiminde 1 milyon 300 bin oy sınırına düştü, pazar günü bu düşüş devam etti ve 1 milyon 141 bine geldi. Ak Parti'nin bölgede yeni oy oranı yüzde 39.84, yani dört yıl önceden 10 puan aşağıda.

CHP bu bölgede İstanbul'un geri kalanına göre çok daha az oy kaybetti; hatta 30 Martla kıyaslayınca oylarını 30 bin kadar arttırdı ama 2011'e göre 2.5 puan oy kaybetmiş durumda.

Bu bölgenin esas çok kazananı HDP. 2007'de 91 bin oyla Sebahat Tuncel bu bölgeden bağımsız milletvekili seçilmişti; 2011'de Levent Tüzel 136 bin oy alarak seçildi. Bugün HDP'nin oyu 419 bin.

Bölgede pek çok yer, 'Kürt gettosu' olarak biliniyor; başta Bağcılar olmak üzere. Ama buralarda milliyetçi Kürtlerle dindar Kürtler arasında düne kadar bir denge vardı; bu seçimde o dengenin değiştiği ve Kürt nüfusun daha çok HDP'yi tercih etmeye başladığı anlaşılıyor.

Bölgenin öteki kazananı yine MHP. 30 Martta 236 bin oy alan parti 7 Hazirandan 327 bin oyla, 100 bine yakın artışla çıktı ve geçen dönem 3 olan milletvekili sayısını bu sayede 4'e yükseltti.

İstanbul 3. bölgede oylar nereden nereye?

.           2002   2007   2011   2015

AKP     37.87  45.85  49.01  39.84

CHP     21.86  25.09  30.61  27.93

MHP    5.54    11.47  9.97    11.45

HDP    6.77    -           -           14.62

Hakan Şükür seçilemedi

Geçen dönem Ak Parti'den milletvekili olan ünlü eski futbolcu Hakan Şükür, 17-25 Aralık operasyonları sonrası partisinden kopmuş bağımsız olmuştu. Bu seçime de 3. bölgeden bağımsız olarak katıldı ama 20 bin oy alınca seçilemedi.

Milletvekili başına kaç oy gerekti? 

İstanbul 3. bölgede CHP 9 milletvekili çıkardı, her milletvekili için ortalama 88 bin oy aldı parti. Ak Parti 13 milletvekili çıkardı ve ortalamada her vekil için 87 bin oy gerekti. 5 vekil çıkaran HDP'de bu rakam 83, 4 vekil çıkaran MHP'de ise 81 bin.

Kimler seçildi? 

Ak Parti: Mustafa Şentop, Özlem Zengin, Feyzullah Kıyıklık, Mehmet Muşi Mehmet Doğan Kubat, Tülay Kaynarca, Abdürrahim Boynukalın, Harun Karaca, Uğur Işılak, Mustafa Yeneroğlu, Mustafa Afşin Yazıcıoğlu, Mehmet Metiner, Haliç Dalkılıç.

CHP: Bihlun Tamaylıgil, İlker Cihaner, Engin Altay, Ali Şeker, Erdoğan Toprak, Eren Erdem, Murat Özçelik, Zeynel Emre, Mehmet Bekaroğlu.

HDP: Pervin Buldan, Garo Paylan, Levent Tüzel, Ali Kenanoğlu, Emine Beyza Üstün.

MHP: Meral Akşener, Atilla Kaya, İsmail Faruk Aksu, Arzu Erdem.